3D printen in de zorg: toepassingen voor niet-klinische gebruik

3D printen in de zorg is geschikt voor toepassingen die geen direct patiëntcontact hebben. Denk aan modellen voor uitleg, testonderdelen voor skillslabs of houders voor sensoren. Dat kan snel, betaalbaar en zonder certificering. Maar zodra een print in aanraking komt met huid, bloed of weefsel, gelden er wel strenge regels. Dan moet je rekening houden met biocompatibiliteit, sterilisatie en certificering volgens de MDR. Wij richten ons op de veilige zone daarbuiten met praktische zorgmodellen en hulpmiddelen voor training en validatie.

• 3D-printen is zonder certificeringen inzetbaar voor non-steriele toepassingen zoals skillslabs, houders of pasvormmodellen

• Toepassingen voor direct patiëntcontact vallen wél onder MDR en vragen om biocompatibele materialen en validatie

• PLA, PETG en TPU zijn veelgebruikte FDM-materialen voor niet-klinische onderdelen met snelle doorlooptijd

• Printen van anatomische modellen uit DICOM-data is mogelijk voor uitleg, planning of onderwijs

• Een slimme workflow met snelle iteraties bespaart tijd en voorkomt faalrondes in zorggerelateerde projecten

Wat bedoelen we met 3D printen in de zorg?

3D-printing voor zorgtoepassingen kent twee routes. Gereguleerde medische hulpmiddelen vallen onder de MDR en vragen validatie, biocompatibele materialen en vaak steriele afwerking. Denk aan implantaten, protheses of custom tools voor directe klinische inzet.

Daarnaast is er een praktische categorie zonder patiëntcontact. Die bevat onderdelen voor skills-training, testopstellingen of hulpmallen. Hier geldt geen MDR. Je kunt dus zonder certificering hulpmiddelen printen die helpen bij duidelijkere communicatie, betere positionering of snellere testinteracties.

Wij richten ons volledig op deze laatste categorie. We printen geen medische hulpmiddelen voor klinisch gebruik, maar juist functionele onderdelen die bijdragen aan efficiëntie en duidelijkheid in zorgprocessen.

Veelvoorkomende toepassingen die snel en betaalbaar kunnen

Anatomische modellen voor planning en communicatie

Vanuit DICOM-beelddata kun je een driedimensionaal model maken door segmentatie. Dit zet je om naar een STL of 3MF-bestand, klaar om te printen. Zo ontstaat een tastbaar model voor uitleg bij een operatie, communicatie tussen collega's of training in een skillslab.

Het is verstandig om te controleren of het model qua afmetingen klopt met de brondata. Dat verhoogt de realistische weergave en de trainingswaarde. Dit soort modellen hebben geen patiëntcontact, dus mogen zonder MDR-proces geprint worden.

Testclamps, bevestigingen of functionele hulponderdelen

Voor validatieprojecten in skillslabs zijn clips, houders of prototypen van technische behuizingen nodig. Denk aan houderklemmen voor draagbare sensoren, kabelgeleidingen op trolleys of casingvormen voor meetapparatuur.

Met FDM-printing kun je snel varianten maken en materialen kiezen op basis van sterkte of flexibiliteit. Omdat deze onderdelen géén contact hebben met patiënten, hoef je je geen zorgen te maken over medische certificering. PLA of PETG werkt prima voor deze toepassingen.

Hulpmallen voor positionering of handeling

Bij revalidatie-oefeningen of trainingsopstellingen heb je soms hulpmallen nodig. Bijvoorbeeld om een handgreep te vergroten, een boorhoek vast te leggen of een testopstelling herhaalbaar te maken. Deze steunvormen kun je eenvoudig ontwerpen en printen.

Zolang de mal oppervlakkig is en geen contact maakt met bloed of slijmvliezen mag je ze zonder certificatie inzetten. Voor vormcontrole is PLA een goede materiaalkeuze. Voor steviger gebruik kun je overschakelen op PETG of ABS.

Waar liggen de grenzen: klinisch gebruik of niet?

De grens ligt bij contact met het lichaam. Zodra een 3D-print direct contact heeft met huid, slijmvliezen of intern weefsel val je onder de MDR-richtlijn. Dan moet het ontwerp gevalideerd worden, het materiaal biocompatibel zijn en de productie plaatsvinden onder een gecontroleerd proces zoals ISO 13485 of ISO 10993. Ook sterilisatie wordt dan essentieel.

Wij leveren geen steriele hulpmiddelen en geen producten met biocompatibele certificatie. Onze focus ligt op toepassingen buiten het klinisch domein. Dat zijn dus gebruiksmodellen, hulpdelen en testonderdelen die technisch waarde toevoegen maar geen patiëntcontact hebben.

Materiaal- en ontwerpkeuze voor niet-klinische zorgtoepassingen

Materiaalkeuze voor FDM in zorgomgevingen

Voor het printen van niet-klinische zorgonderdelen zijn PLA en PETG praktische keuzes. PLA is snel, goedkoop en zeer geschikt voor eerste modellen of vormtesten. PETG en ABS bieden meer sterkte, zijn beter bestand tegen hitte en wassen en zijn geschikt voor hergebruik of robuustere toepassingen.

Als een onderdeel moet buigen of klikken, dan is TPU een goed alternatief door zijn flexibele aard. Een vergelijking van deze materialen en hun eigenschappen vind je op onze pagina over PETG vs ABS.

Toleranties, pasvormen en printoriëntatie

FDM-printers hebben een typische tolerantienauwkeurigheid tussen 0,2 en 0,4 millimeter. Reserveer deze speling bij klikverbindingen of samengestelde onderdelen. Voor schroefverbindingen kun je messing inserts gebruiken. Dit geeft extra stevigheid en voorkomt uittrekken.

De printoriëntatie bepaalt mee hoe sterk een object is. Krachten die meegaan met de printlagen zijn beter te verdelen dan krachten die loodrecht staan. Meer hierover lees je in onze gids ontwerpen-voor-FDM.

Workflow en tips voor snelle iteraties

Start met een eerste versie in PLA. Zo kun je snel je vorm toetsen, passen controleren of feedback verzamelen uit het skillslab. Als de vorm werkt, schakel dan over naar PETG of ABS voor langduriger gebruik. In elke stap bespaar je kosten en verkort je de ontwikkeltijd.

Voor herbruikbare modellen kun je nabehandelingen zoals schuren of polijsten toepassen. Ook kun je inserts plaatsen voor bestanddelen die vaker los- en vastgezet worden. Gebruik altijd onze 3D-print checklist om te controleren of je bestand geschikt is voor foutloos printen.

Ontwerp en maakbaarheid: waar moet je op letten?

De meest gangbare bestandsformaten voor printopdrachten zijn STL, OBJ, STEP en 3MF. Let bij export op wanddikte, vlakvorming en overhang. Segmentatiemodellen vanuit medische beelden moeten anoniem blijven. Sla gevoelige data lokaal op. Upload nooit patiëntinformatie naar cloudomgevingen zonder dataverwerkingsovereenkomst.

Maak ontwerpen functioneel: vlakke vlakken voor labels of codering, afgeronde hoeken die makkelijker te reinigen zijn en duidelijke printoriëntatie. Handige ontwerpregels vind je op onze pagina over ontwerpen-voor-FDM.

Wat Laagjesland wel en niet biedt

We printen snel en betaalbaar gebruiksonderdelen binnen de niet-klinische zorgtoepassing. We maken modellen voor uitleg, training, validatie of skillslabs. Maar we bieden geen producten aan die onder de MDR vallen en leveren geen biocompatibele of steriele hulpmiddelen voor patiëntcontact.

Voor ingenieurs, zorgprofessionals of beslissers die efficiënte hulpmiddelen zoeken zonder langdurige certificeringsprocessen, is onze service goed passend. Via onze directe prijsberekening zie je snel of een onderdeel uitvoerbaar is. Wil je weten hoe we samenwerken met zorgorganisaties? Kijk dan op onze pagina voor-bedrijven.

Veelgestelde vragen (FAQ)

1. Kan ik een patiëntspecifiek model zonder medische claim laten printen?

Ja. Als het model geen direct contact heeft met een patiënt en alleen wordt gebruikt voor uitleg, planning of training, mag het zonder MDR-certificering geprint worden.

2. Wat is een veilige speling voor klikverbindingen bij FDM?

Tussen 0,2 en 0,4 millimeter. Zo voorkom je dat onderdelen klemmen of juist te los zitten.

3. Is PLA voldoende voor een oefenopstelling in een skillslab?

Ja. PLA is uitstekend voor vormtoets en incidenteel gebruik. Voor meer duurzaamheid kies je beter PETG of ABS.

4. Hoe controleer ik of mijn segmentatiemodel nauwkeurig genoeg is?

Vergelijk je STL-bestand altijd met de originele DICOM-opname. Meet de hoofdstructuren na of test de pasvorm van het fysieke printmodel.

5. Wat betekent 'custom-made' volgens de MDR-regelgeving?

Custom-made betekent een hulpmiddel dat op voorschrift van een arts speciaal gemaakt is voor één patiënt. Ook dat valt volledig onder de MDR en vraagt validatie en documentatie. We bieden deze dienst niet aan.